Polityki Unii Europejskiej mają większy potencjał w rozwiązywaniu wspólnych kryzysów niż działania poszczególnych krajów. Działając zgodnie z wartościami, które wszyscy podzielamy, czynią naszą unię silniejszą.
Rok 2024 jest zapowiadany jako kluczowy rok wyborczy, w którym prawie połowa światowej populacji będzie miała okazję głosować. W czerwcu odbędą się wybory do Parlamentu Europejskiego, będące drugim co do wielkości demokratycznym wydarzeniem na świecie. Co zmotywuje obywateli Europy do wzięcia udziału w głosowaniu?
Niektórzy uważają, że Unia Europejska powinna promować swoje osiągnięcia i być dumna z tego, co udało się jej zrealizować w obliczu licznych kryzysów. Inni są zdania, że wychwalanie kluczowych sukcesów UE z ostatnich pięciu lat nie jest właściwym podejściem.
Najważniejsze jest, aby wyborców zmotywowała wiara, że zjednoczona Europa może osiągnąć niezwykłe rezultaty, koncentrując się na rozwiązywaniu realnych wyzwań. Polityki na poziomie UE mają znacznie większy potencjał niż działania krajowe w walce ze wspólnymi kryzysami. Działając zgodnie z wartościami, które wszyscy podzielamy, Unia staje się silniejsza.
Oto pięć sukcesów polityki społecznej z ostatnich pięciu lat UE oraz pięć kluczowych wyzwań, które tylko silna Europa, wspierana przez aktywny elektorat, może rozwiązać.
Pięć sukcesów
Po pierwsze, instrument SURE (Wsparcie na rzecz zmniejszenia ryzyka bezrobocia w sytuacji nadzwyczajnej) pomógł utrzymać wysokie wskaźniki zatrudnienia podczas pandemii. Dzięki środkom pożyczonym z rynków finansowych i przekazanym państwom członkowskim, wsparcie otrzymało około 31,5 miliona pracowników i samozatrudnionych oraz 2,5 miliona przedsiębiorstw w czasie lockdownów związanych z Covid-19. Utrzymanie zatrudnienia stało się makroekonomiczną kotwicą, co pozwoliło na szybkie ożywienie gospodarcze, które zajęło mniej niż dwa lata.
Porównaj sześć lat polityki oszczędnościowej po kryzysie finansowym 2007-08. Wówczas ożywienie było powolne i niestabilne, a PKB UE spadało w trzech z pięciu lat między 2009 a 2013 rokiem, z 4,3-procentowym spadkiem w 2009 roku. Natomiast rekordowy 5,6-procentowy spadek PKB w 2020 roku został zrekompensowany w nieco ponad rok dzięki szybkiemu ożywieniu w latach 2021 i 2022. Wniosek jest prosty: utrzymanie miejsc pracy się opłaca, przyspieszając ożywienie, redukując potencjalne ubóstwo i zapobiegając negatywnym skutkom ekonomicznym i społecznym.
Po drugie, dyrektywa o płacy minimalnej z 2022 roku teraz chroni pracowników, ustanawiając minimalne wynagrodzenie. Kilka lat temu nie do pomyślenia było, aby poruszać kwestię płac minimalnych na poziomie UE. Dyrektywa pozwala na dostosowanie do krajowych realiów, przynosząc jednocześnie korzyści całej Unii: zwiększa przejrzystość, wyrównuje warunki konkurencji na transgranicznym rynku pracy, stymuluje większą rolę partnerów społecznych i ogranicza niepewne zatrudnienie, które hamuje konkurencyjność UE.
Po trzecie, nowa dyrektywa dotycząca pracy platformowej będzie chronić pracowników w kontekście rozwijających się narzędzi cyfrowych i nowych form pracy, w tym platform. Innowacje i elastyczność na rynkach pracy są mile widziane, ale niosą ze sobą ryzyko: obchodzenia regulacji pracy, niesprawiedliwego traktowania istniejących firm, pozbawiania wielu pracowników odpowiedniej ochrony socjalnej i godnych warunków pracy oraz stawiania wyzwań dla systemów społecznych. Te czynniki skłoniły ustawodawcę UE do stworzenia dyrektywy, która równoważy rozwój cyfrowy z zachowaniem podstawowych zasad i praw na rynkach pracy.
Po czwarte, dyrektywa o przejrzystości wynagrodzeń z 2023 roku zajmuje się problemem, że kobiety w UE nadal zarabiają średnio o 13 procent mniej niż mężczyźni. Są kraje, gdzie różnica jest znacznie mniejsza, w tym większość państw członkowskich Europy Środkowej i Wschodniej, gdzie kobiety i mężczyźni od dekad pracują i są wynagradzani równie. Jednak są też kraje, gdzie ta niesprawiedliwa różnica jest jeszcze większa. Po latach konsultacji i negocjacji dyrektywa zapewnia znacznie silniejsze instrumenty do obrony praw wszystkich pracowników.
Po piąte, rozwija się nowy mechanizm zwiększający udział partnerów społecznych na poziomie krajowym i unijnym. Dialog społeczny zapewnia odpowiedzialność w podejmowaniu decyzji: kluczowe decyzje dotyczące przyszłości gospodarki są trwałe, jeśli partnerzy społeczni są zaangażowani. W obliczu głębokich zmian w świecie pracy, spowodowanych cyfryzacją, trendami demograficznymi, rozwojem geopolitycznym i zieloną transformacją, pracodawcy i pracownicy muszą być częścią procesu decyzyjnego na poziomie korporacyjnym, sektorowym, krajowym i unijnym.
Partnerzy społeczni mogą uczestniczyć tylko w takim zakresie, na jaki pozwala im prawo. W ostatnich latach Komisja Europejska i Rada UE podjęły znaczne wysiłki, aby promować dialog społeczny, zwiększać zdolności partnerów społecznych i angażować ich w ważne dyskusje, takie jak plany krajowej odbudowy i odporności oraz zwiększanie wpływów rokowań zbiorowych niezbędnych do utrzymania płacy minimalnej.
To nie są jedyne sukcesy UE w ciągu ostatnich pięciu lat, ale są to przełomowe osiągnięcia. Polityka społeczna leży głównie w kompetencjach państw członkowskich, jednak w wielu przypadkach europejska opinia publiczna oczekuje rozwiązań od Brukseli. UE ma znacznie większy potencjał do szybkiego generowania zasobów i stosowania środków, unikając katastrofalnego „wyścigu do dna”, gdzie regulacje rynku pracy są luźne. Jest to korzystne dla przedsiębiorstw, pracowników oraz gospodarek i społeczeństw w całej Europie.
Pięć wyzwań
Oczywiście, są również wyzwania, w których UE oczekuje się większej aktywności. Jednak te oczekiwania często nie są poparte odpowiednimi zasobami budżetowymi ani uprawnieniami decyzyjnymi. Jeśli UE ma robić więcej, musi dysponować większym budżetem – suma budżetów państw członkowskich jest około 40 razy większa. Te wyzwania to kolejne pięć powodów, dla których wyborcy powinni wyrazić swoje zdanie na poziomie UE.
Przyszłość pracy
UE jest atrakcyjnym miejscem do pracy i życia, co pomaga w globalnej rywalizacji o talenty, ale te zalety należy wzmocnić. Jakość pracy jest kluczowa. Nie tylko wynagrodzenia, ale także równowaga między wymaganiami (intensywność pracy, ryzyka fizyczne i psychiczne, niepewność zatrudnienia, nieregularne godziny pracy itp.) a zasobami (autonomia, możliwości szkolenia i awansu, równowaga między życiem zawodowym a prywatnym oraz wsparcie ze strony przełożonych i kolegów) sprawiają, że praca jest atrakcyjna. Skupienie się na jakości pracy może pomóc w rozwiązaniu problemu niedoboru siły roboczej, promowaniu mobilności, poprawie produktywności i uczynieniu rynku pracy UE bardziej konkurencyjnym, a także ogólnie poprawić jakość życia.
Nowy świat pracy musi również zmierzyć się z wyzwaniami związanymi z interakcją człowiek-maszyna, w tym z rolą algorytmów i sztucznej inteligencji. Szybki rozwój technologii cyfrowych wymaga nie tylko szybkiego i na dużą skalę podnoszenia kwalifikacji i przekwalifikowania, ale także jasnych zasad w zakresie etyki, ochrony danych oraz praw indywidualnych i zbiorowych. Aby czerpać korzyści z tych technologii, potrzebne są regulacje skoncentrowane na człowieku.
Mieszkania i opieka
Kryzys na rynku nieruchomości to gorący temat polityczny w prawie wszystkich państwach członkowskich, podczas gdy opieka – formalna i nieformalna – jest kwestią w prawie każdej rodzinie. Obecnie na poziomie UE niewiele można zrobić w sprawie mieszkań poza dzieleniem się doświadczeniami i najlepszymi praktykami. Jednak w miarę pojawiania się negatywnych skutków dla demografii, mobilności pracowników i równowagi między życiem zawodowym a prywatnym, wspólne podejście UE stanie się prawdopodobnie konieczne.
Dziś w Europie mamy około sześciu milionów oficjalnych i 60 milionów nieoficjalnych opiekunów domowych. Poprawa ich warunków jest w szerokim europejskim interesie i może również wpłynąć na demografię, podaż pracy i jakość życia.
Dostęp do usług publicznych
Zapewnienie dostępu do tych i innych usług publicznych będzie kluczowe w walce z nierównościami w naszych społeczeństwach. Chodzi tu o nierówności między bogatymi a biednymi, młodymi a starszymi, mężczyznami a kobietami oraz między obszarami miejskimi a wiejskimi.
Sprawiedliwa transformacja
Dla osiągnięcia prawdziwie sprawiedliwej transformacji niezbędne są ambitne cele klimatyczne UE. Stała analiza i szybkie reakcje powinny zagwarantować, że korzyści wynikające z transformacji będą zrównoważone przez przystępne koszty ponoszone przez różne grupy społeczne, niezależnie od wieku, dochodu czy miejsca zamieszkania. Zielona transformacja to polityka odgórna, która odniesie sukces tylko wtedy, gdy społeczeństwo świadomie wesprze te decyzje. Nie może ona prowadzić do zwiększania nierówności społecznych.
Zaufanie do instytucji
Wszystkie te kwestie będą najlepiej rozwiązane, jeśli poprawi się zaufanie do instytucji w całej UE: zaufanie między ludźmi, do systemów prawnych, policji, mediów, rządów oraz samej UE. Bez zaufania spójność społeczna się kruszy, a wysiłki podejmowane na poziomie UE lub krajowym, aby osiągnąć wyznaczone cele, są poważnie utrudnione. Odbudowa zaufania jest kluczowym wyzwaniem.
Wybory są kluczowe
Unia Europejska stworzyła jedną z największych gospodarek świata i jest liderem w dziedzinie ochrony środowiska oraz atrakcyjnych warunków pracy i życia. Te osiągnięcia są znaczące, ale wszyscy chcemy więcej i lepiej. Dlatego wybory do Parlamentu Europejskiego są tak ważne. To moment, w którym obywatele UE mogą bezpośrednio wypowiedzieć się na temat priorytetów i oczekiwań. Unia wnosi wartość, działając na korzyść wszystkich obywateli europejskich.
Z tych dziesięciu powodów (choć jest ich wiele więcej) każdy powinien oddać swój głos w czerwcu.
Źródło: Eurofund
